Η κενοδοξία είναι ως προς μέν την μορφή, μεταβολή της φυσικής τάξεως και διαστροφή τωνκαλών ηθών και παρατήρησις παντός αξιομέμπτου πράγματος. Ως προς δε την ποιότητα,σκορπισμός των καμάτων, απώλεια των ιδρώτων, δόλιος κλέπτης του θησαυρού, απόγονος τηςαπιστίας, πρόδρομος της υπερηφανείας, ναυάγιο μέσα στο λιμάνι, μυρμήγκι στο αλώνι, πού είναιμέν μικρό, αλλά απειλεί να κλέψη αθόρυβα όλον τον καρπό και τον κόπο του γεωργού.
Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος
Τὶ μπορούμε νὰ κάνουμε γι' αὐτούς πού πέθαναν;
Γι' αὐτούς πού πέθαναν "ἐν πίστει" καί περί τῆς ψυχικῆς ὠφελείας πού προκύπτει ἀπό τίς Λειτουργίες καί τίς φιλανθρωπίες πού γίνονται γι' αὐτούς.
Α' Τά ὡραῖα καί ἀκριβά φαγητά ἑλκύουν ὄχι μόνον ὅσους πεινοῦν ἀλλά πολλές φορές καί αὐτούς πού εἶναι ἤδη πολύ χορτάτοι τοὺς ἀναγκάζουν νά φᾶνε καί πάλι. Τό ἴδιο καί τά εὐφρόσυνα καί εὐώδη ποτά θέλγουν ὄχι μόνον ὅσους διψοῦν ἀλλά ἑλκύουν νά πιοῦν καί πάλιν, αὐτοί πού ἤπιαν. Μέ τόν ἴδιο τρόπο καί ὅσοι ἀγαποῦν τά χρήματα καί ἀποχτήσουν μεγάλη περιουσία, ὁ ἔρωτας τῶν χρημάτων τούς σπρώχνει κάθε μέρα νά βρίσκουν ἀφορμές νά ἀποκτοῦν περισσότερα.
Μέ τόν ἴδιο τρόπο καί Σᾶς ἐκλεκτά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ἱερεῖς καί πατέρες ἀδελφοί καί μητέρες καί ἀγαπημένα τέκνα, ὄχι πείνα γιά τόν Λόγο τοῦ Θεοῦ οὔτε δίψα γιά τά ἱερά μαθήματα, οὔτε πάλι ἄγνοια καί φτώχια θεϊκῆς γνώσεως σᾶς ἔφεραν νά ἀκούσετε τόν λόγο αὐτόν, ἀλλά ἐπιθυμία αὐξανομένη ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, γιά βαθύτερη γνώση καί περισσότερη χάρη καί μεγαλύτερη πνευματική δύναμη.
Πολλές φορές αὐτό πού λείπει ἀπό τούς ἐνήλικες τό ἔχουν βρεῖ μικρά παιδιά καί αὐτό πού διέφυγε τῶν σοφῶν ἔχει γίνει κτῆμα τῶν ἀγραμμάτων καί ἐκεῖνο πού ξέφυγε τῆς προσοχῆς τοῦ δασκάλου τό κατέχουν οἱ μαθητές! Ἐγώ βέβαια δέν τολμῶ οὔτε αὐτό νά πῶ ἀλλά εἶμαι σάν τσαμπί σταφυλιοῦ πού ξέμεινε ἀπό τόν τρύγο καί σάν στάχυα πού πέσανε στόν θερισμό καί σάν καρπός πού ξεχάστηκε στό δέντρο. Ἀφοῦ τά μαζέψω ὅλα αὐτά θά προσπαθήσω νά σᾶς κάνω τραπέζι, σ' ὅσους θέλουν, μέ τήν βοήθεια Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν ὁ ὁποῖος καί θά βεβαιώνει μέ ἔργα καί ἀποδείξεις τά λόγια.
Β' Ὁ διάβολος πού μισεῖ τά καλά καί θεοφιλῆ πράγματα καί νοήματα, αὐτός πού τοξεύεται μέ τήν ἀγάπη τῶν ἀδελφῶν καί κόβεται στά δύο μέ τήν πίστη καί νεκρώνεται μέ τήν ἐλπίδα στόν Χριστό, ἔβαλε ὁ παράνομος στό μυαλό μερικῶν μία σκέψη ξένη καί ἔκφυλη καί ἐντελῶς ἀντίθετη μέ τίς ἱερές συνήθειες τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι δηλαδή ὅλα τά θεάρεστα ἔργα, μετά θάνατον, σέ τίποτε δέν ὀφελοῦν αὐτούς πού "ἔφυγαν" ἀπό αὐτή τήν ζωή. Γιατί λέει: "Ἔκλεισε γι' αὐτούς τά σπλάγχνα του ὁ Θεός" καί ὅτι "θά ἀπολαύσει καθένας ἀναλόγως μέ τά ὅσα ἔπραξε διά τοῦ σώματος εἴτε καλά εἴτε κακά" καί ὅτι "Στόν ἅδη ποιός θά σέ ἀναγνωρίσει Θεό"; καί ἐπί πλέον "Σύ θά ἀποδώσεις στόν καθένα κατά τά ἔργα του" καί ὅτι τέλος "ὅτι ἔσπειρε καθ' ἕνας αὐτό καί θά θερίσει".
Ὅμως, ἐρευνῆστε καί διδαχθεῖτε ἀπό τίς Γραφές ὅτι εἶναι πολύς μέν ὁ φόβος τοῦ Κυρίου τῶν ὅλων Θεοῦ, εἶναι ὅμως περισσότερη ἡ καλοσύνη! Φοβερές οἱ ἀπειλές, ἀπερίγραπτη ὅμως ἡ φιλανθρωπία! Φρικτές οἱ καταδίκες, ἀφάνταστο ὅμως τό πέλαγος τῶν οἰκτιρμῶν Του.
Γ' Εἴδατε τί λέει ἡ ἁγία Γραφή γιά τόν Ἰούδα τόν Μακαβαῖο ὅταν εἶδε τόν λαόν του φονευθέντα ἀπό τούς ἀλλόφυλους ἐχθρούς, ἔψαξε τά ροῦχα τους καί βρῆκε στούς κόλπους τους μικρά εἴδωλα! Καί παρά ταῦτα ἔστειλε ἐξιλαστήριες θυσίες γιά τόν καθένα ἀπό αὐτούς στόν πάντα φιλεύσπλαγχνο Κύριο, πράγμα εὐσεβές καί φιλάδελφο, τό ὁποῖο στήν θεία Γραφή τόν ἔκανε, μαζί μέ τά ἄλλα καί γι' αὐτό ἀξιοθαύμαστον.
Οἱ μαθηταί καί ἔμπιστοι τοῦ Θεοῦ Λόγου, αὐτοί πού "ἐψάρεψαν" ὅλο τόν κόσμο, οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι, ἐθέσπισαν ὅταν προσφέρονται τά φρικτά καί ζωοποιά καί ἄχραντα μυστήρια νά μνημονεύονται καί οἱ κεκοιμημένοι πιστοί, πράγμα πού κάνει ἔκτοτε μέχρι τώρα ἡ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ παγκόσμιος ἀποστολική Ἐκκλησία καί θά τό κάνει ὅσο ὑπάρχει κόσμος καί μέχρι τό τέλος του, γιατί εἶναι πράγμα πού οἱ ἀπόστολοι δέν τό ἐθέσπισαν ἀνόητα ἤ ματαιόδοξα ἤ τυχαῖα. Τίποτε ἄλλωστε δέν τελεῖ ἀσκόπως ἡ Ἐκκλησία τῶν Χριστιανῶν ἀλλά ὅσα κάνει εἶναι ἐπωφελῆ καί θεάρεστα καί καρποφόρα καί προξένα μεγάλης καί σωτηριώδους ὠφελείας.
Δ' Ὁ μέγας καί βαθύς στήν θεολογία Διονύσιος Ἀρεοπαγίτης, στήν γιά τούς κεκοιμημένους μυστική θεωρία του, λέει ὅτι: "Οἱ προσευχές τῶν ἁγίων καί σ' αὐτήν τήν ζωή, πολύ βεβαίως περισσότερο, μετά θάνατον, ἐνεργοῦν σ' ὅσους εἶναι ἄξιοι ἐκ τῶν πιστῶν" καί συνεχίζει: "Ὁ Θεός θέλει νά συγχωρεῖ ὅλα τά ἐξ ἀνθρωπίνης ἀδυναμίας ἁμαρτήματα τῶν κεκοιμημένων καί νά τούς κατατάσσει στήν Χώρα τῶν Ζώντων, στούς κόλπους τοῦ Ἀβραάμ καί Ἰσαάκ καί Ἰακώβ ὅπου δέν ὑπάρχει ὀδύνη λύπη ἤ στεναγμός παραβλέποντας, ὁ Παντοδύναμος, τίς κηλίδες τῶν ἁμαρτιῶν ἀφοῦ ὅπως λέει ἡ Γραφή "οὐδείς καθαρός ἀπό ρύπου". Ἀντιλαμβάνεσαι, βεβαιώνει ὁ Διονύσιος, πόσο εἶναι ἐπωφελεῖς οἱ δεήσεις γι' αὐτούς ποὺ ἔφυγαν μέ τήν ἐλπίδα στόν Χριστό;
Ε' Μετά ἀπό αὐτόν ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος στόν ἐπιτάφιο στόν ἀδελφό του Καισάριο λέει σχετικά μέ τήν μητέρα τους: "Ἀκούσθηκε κάτι πού ἀξίζει νά τό ἀκούσουν ὅλοι, ὅτι ἐλευθερώθηκε ἡ μητέρα ἀπό τήν ὀδύνη, ἐξ αἰτίας μιᾶς καλῆς καί ὁσίας ὑποσχέσεως. Νά δώσει ὅλον τόν πλοῦτον χάριν τοῦ παιδιοῦ ἐλεημοσύνη μεταθανάτιο" καί συνεχίζει: "Αὐτά ἀπό ἐμᾶς, ἄλλα δώσαμε καί ἄλλα θά δώσουμε στά ἐτήσια μνημόσυνα, ἐμεῖς πού εἴμαστε ζωντανοί". Βλέπεις πῶς βεβαιώνει καί ὀνομάζει καλές καί ὅσιες τίς προσφορές στόν Θεό γιά τούς νεκρούς καί ἀποδέχεται τά ἐτήσια μνημόσυνα;
ΣΤ' Ἐν συνέχειᾳ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ διδάσκαλος τῆς ἐλεημοσύνης καί ὁδηγός τῆς μετανοίας στήν ἑρμηνεία του στίς ἐπιστολές πρός Φιλιππισίους καί πρός Γαλάτας λέει: Ἄν οἱ εἰδωλολάτρες καῖνε μαζί μέ τόν νεκρό καί ὅ,τι τοῦ ἀνήκει, πόσο μᾶλλον σύ ὁ πιστός πρέπει νά "δώσεις" στόν νεκρό σου "ἐφόδιο" τά δικά του! Ὄχι γιά νά γίνουν στάχτη ὅπως τῶν εἰδωλολατρῶν, ἀλλά γιά νά τόν κάνεις, μ' αὐτά, ἐνδοξότερο. Καί, ἄν εἶναι ἁμαρτωλός ὁ νεκρός, νά τοῦ συγχωρηθοῦν τά ἁμαρτήματα, ἄν εἶναι δίκαιος νά τοῦ αὐξηθοῦν, ὁ μισθός καί ἡ ἀνταπόδοση". Καί σέ ἄλλον λόγο λέει: "Ἄς ἐπινοήσουμε γι' αὐτούς πού ἔφυγαν τρόπους ὠφελείας, ἄς τούς δώσουμε τήν βοήθεια πού ἁρμόζει, ἐννοῶ τίς ἐλεημοσύνες καί τίς προσφορές καί εἶναι γι' αὐτούς πολύ μεγάλη ὠφέλεια τό πράγμα αὐτό καί κέρδος καί προσθήκη. Αὐτά, δηλαδή τό νά προσεύχεται τήν ὥρα τῆς φρικτῆς θυσίας τῶν Μυστηρίων ὁ Ἱερέας ὑπέρ τῶν κεκοιμημένων, δέν ἔχουν θεσπισθεῖ τυχαῖα ἀπό τούς πάνσοφους μαθητές τοῦ Χριστοῦ στήν Ἐκκλησία, οὔτε χωρίς νά εἶναι βέβαιοι οἱ ἀπόστολοι γιά τό μέγα κέρδος καί τήν πολλή ὠφέλεια".
Ζ' Μαζί μ' αὐτούς καί ὁ πάνσοφος ἐπίσκοπος Νύσσης Γρηγόριος λέει: "Τίποτε δέν μᾶς παραδόθηκε ἀπό τούς κήρυκες τοῦ Χριστοῦ καί Ἀποστόλους ἀνόητα καί χωρίς ὠφέλεια γιά τήν οἰκουμενική Ἐκκλησία, ἀλλά ἡ συνήθεια εἶναι ὁπωσδήποτε ἐπωφελής καί θεάρεστη, τό νά μνημονεύουμε δηλαδή στήν Θεία καί Λαμπρά Μυσταγωγία τῆς Εὐχαριστίας τῶν ζώντων καί τῶν κεκοιμημένων ὀρθοδόξων χριστιανῶν.
Η' Ὅταν λέει ἡ Γραφή: "Σύ θά ἀποδώσεις στόν καθένα κατά τά ἔργα του" καί ὅτι "θά θερίσει καθένας ὅ,τι ἔσπειρε" ἐννοεῖ τήν ἡμέρα τῆς συντέλειας τοῦ κόσμου καί τῆς φρικτῆς ἀπόφασης. Τότε δέν ὑπάρχει δυνατότητα καμμίας βοηθείας καί κάθε διάθεση παρηγοριᾶς εἶναι ἄκαρπη, ὅπως ὅταν διαλυθεῖ τό παζάρι καί δέν ὑπάρχει ὑλικό συναλλαγῆς. Δέν ὑπάρχουν τότε φτωχοί, οὔτε ἱερεῖς, οὔτε προσευχές, οὔτε καλά ἔργα!! Γι' αὐτό πρίν ἀπό ἐκείνη τήν ὥρα ἄς βοηθήσουμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον καί ἄς παρουσιάσουμε στόν φιλάνθρωπο καί φιλόψυχο Δεσπότη τά ἔργα τῆς ἐλεημοσύνης, ἀφοῦ δέχεται, εὐχαρίστως καί γι' αὐτούς πού δέν πρόλαβαν καί πέθαναν ἀνέτοιμοι, τίς προσφερόμενες ὅπως εἴπαμε ἐλεημοσύνες ὡσάν ἐνέργειες τῶν ἴδιων τῶν κεκοιμημένων. Ἔτσι θέλει ὁ φιλάνθρωπος Κύριος νά ζητᾶμε, καί δίδει τά "πρός σωτηρίαν" τῶν δικῶν του κτισμάτων, καί τούς ἀγκαλιάζει στοργικά, ὅποιους δέν ἀγωνίζονται μόνον γιά τήν ψυχή τους ἀλλά καί γιά τούς ἄλλους. Μέ τέτοιες ἐνέργειες μοιάζει κανείς τοῦ Χριστοῦ, ὅταν ζητάει γιά τούς ἄλλους, σάν γιά τόν ἑαυτό του, καί φτάνει στό μέτρο τῆς τελείας ἀγάπης καί γίνεται μακάριος καί εὐεργετεῖ, μαζί μέ τῶν ἄλλων, ἰδιαιτέρως τήν δική του ψυχή.
Θ' Τί; Σοῦ φαίνεται ὑπερβολικό αὐτό ποὺ λέω; Θυμήσου, δέν ἔσωσε τήν Φαλκονίλλα ἡ πρωτομάρτυς Θέκλα μετά τόν θάνατο; Μπορεῖς βέβαια νά πεῖς ὅτι ἀξίως συνέβη, ἐπειδή ἡ Θέκλα ἦταν πρωτομάρτυς καί ἔπρεπε νά εἰσακουσθεῖ. Σύμφωνοι! Ἀλλά σκέψου γιά ποιόν προσευχόταν; Γιά εἰδωλολάτρισσα καί ἀσεβῆ καί ἄλλου Κυρίου ὑπηρέτρια. Στίς Ἐκκλησίες, πιστός προσεύχεται γιά Χριστιανό, πρός τόν κοινό τους Δεσπότη! Σκέψου τά παραλλήλως καί θά ξεπεράσεις τούς δισταγμούς.
Ι' Σκέψου ἐπίσης καί ἄλλα ἀνάλογα. Στήν Λαυσαϊκή Ἱστορία τοῦ Παλλαδίου περιγράφονται ἀληθῶς τά κατορθώματα τοῦ θαυματουργοῦ Μακαρίου. Αὐτός ρώτησε τό ξερό κρανίο γιά τήν κατάσταση τῶν νεκρῶν καί ἔμαθε ἀπό αὐτό ὅλα τά σχετικά. Τό ρώτησε: "Στήν κόλαση δέν ἔχετε καμμιά παρηγοριά;" (Ὁ ἅγιος συνήθιζε νά προσεύχεται γιά τούς νεκρούς καί ἤθελε νά μάθει ἄν τελεσφοροῦν αὐτοῦ τοῦ εἴδους οἱ προσευχές) καί ὁ φιλόψυχος Κύριος θέλοντας νά πληροφορήσει τόν ὑπηρέτη του, ἔδωσε λόγο ἀληθείας στό ξερό κρανίο, πού ἀπάντησε: "Ὅταν προσεύχεσαι γιά τούς νεκρούς ἔχουμε μικρή παρηγοριά."
ΙΑ' Καί σέ ἄλλον πάλι θεοφόρο Πατέρα πού εἶχε μαθητή πού ἔζησε λανθασμένα καί ὅταν πέθανε προσευχόταν γι' αὐτόν μετά δακρύων ὁ γέροντας, ὁ ἐλεήμων καί φιλόψυχος Κύριος (ὅπως στήν παραβολή τοῦ Λαζάρου καί τοῦ πλουσίου πού βασανιζόταν στίς φλόγες) τοῦ τόν ἔδειξε νά εἶναι "βυθισμένος" στίς φλόγες μέχρι τόν λαιμό! Ὁ γέροντας πρόσθεσε κόπους καί προσευχές γιά τόν νεκρό καί ὁ Θεός τοῦ τόν ἔδειξε "στίς φλόγες" μέχρι τήν μέση τοῦ σώματος. Ἡ ἐπιμονή τοῦ γέροντος στόν κόπο καί στίς προσευχές ἔκανε τόν Θεό νά τοῦ τόν "δείξει" παντελῶς ἐλεύθερο ἀπό τίς "φλόγες" καί σωθέντα.
ΙΒ' Καί ποιός βεβαίως μπορεῖ μέ σειρά νά διηγηθεῖ τέτοιου εἴδους μαρτυρίες πού ὑπάρχουν σέ βίους ὁσίων καί μαρτύρων καί σέ ἀποκαλύψεις πού φανερώνουν ἐναργῶς ὅτι τά μέγιστα ὠφελοῦνται οἱ ἀπελθόντες ἀπό τίς προσευχές τίς λειτουργίες καί τίς ἐλεημοσύνες, πού γίνονται γι' αὐτούς. Τίποτε πού προσφέρεται στόν Θεό δέν χάνεται, ἀντίθετα ἀνταποδίδεται ἀπό Αὐτόν μέ προσθήκη.
ΙΓ' Γιά τό ὅτι ὁ προφήτης γράφει "Στόν ἅδη ποιός θά σέ ἀναγνωρίσει Θεό καί σωτήρα του"; ἔχουμε ἤδη εἰπεῖ ὅτι οἱ ἀπειλές τοῦ Κριτοῦ εἶναι φρικτές ἀλλά τίς νικᾶ ἡ ἀνέκφραστη φιλανθρωπία του. Ἄλλωστε, ἀφοῦ τά εἶχε πεῖ αὐτά ὁ προφήτης, ἀναγνώρισαν Θεό καί Σωτήρα τους τόν Χριστό κάποιοι ἀπό τούς "ἀπ' αἰώνων νεκρούς" καί ἐσώθησαν, ὅταν κατέβηκε σ' αὐτούς στόν ἅδη.
ΙΔ' Ἔγινε φανερό λοιπόν μέ τήν συνέργεια τοῦ Χριστοῦ, ὅτι καί στόν ἅδη ἔχει γίνει ὁμολογία τῆς θεότητος τοῦ Χριστοῦ! Αὐτά τά λέμε ὄχι, γιά νά ἀναιρέσουμε τήν προφητεία, μή γένοιτο, ἀλλά θέλοντας νά φανερώσουμε τόν ὑπεράγαθο Κύριο νά "νικιέται" ἀπό τήν δική του φιλανθρωπία! Ὅπως παλαιότερα εἶχε πεῖ "ἡ Νινευΐ θά καταστραφεῖ" καί δέν κατεστράφη, ἀλλά "νίκησε" τήν ἀπόφαση ἡ καλωσύνη. Καί στόν βασιλιά Ἐζεκία,"Ταξινόμησε μέ διαθήκη τά τοῦ οἴκου σου. Θά πεθάνεις καί δέν θά ζήσεις", καί ὁ βασιλιάς δέν πέθανε! Καί στόν βασιλιά Ἀχαάβ, "Θά σοῦ φέρω κακά" καί δέν ἔφερε, ἀλλά εἶπε γι' αὐτόν: "Δές πῶς συνετρίβη καί κατενύγη ὁ Ἀχαάβ! Γι' αὐτό δέν θά φέρω στήν ζωή του κακά". Καί σ' αὐτές τίς περιπτώσεις ὑπερνίκησε τήν ἀπόφαση τῆς καταδίκης ἡ καλωσύνη ὅπως καί σέ πολλές ἄλλες ἀποφάσεις καί πάντα θά νικᾶ μέχρι τήν ἡμέρα τῆς κρίσεως, ὅταν τελειώσει ἡ πανήγυρις τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καί δέν θά ὑπάρχει καιρός γιά βοήθεια, ἀλλά θά εἶναι μόνος ὁ κάθε ἄνθρωπος μέ τό "φορτίο" του. Τώρα εἶναι καιρός πνευματικοῦ "ἐμπορίου" καί "συναλλαγῆς". Καιρός κόπου καί δρόμου καί καταπόνησης, καί μακάριος ὅποιος δέν "βαρέθηκε" καί δέν ἔχασε τήν ἐλπίδα, ὅμως περισσότερο μακάριος αὐτός πού ἀγωνίστηκε καί γιά τόν ἑαυτό του καί γιά τόν πλησίον του.
ΙΕ' Αὐτό τέρπει καί εὐφραίνει ἰδιαιτέρως τόν φιλεύσπλαγχνο Κύριο, τό νά σπεύδει καθένας μας σέ βοήθεια τοῦ πλησίον! Αὐτό θέλει καί ἐπιθυμεῖ ὁ ἐλεήμων Κύριος, νά εὐεργετούμεθα ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλον καί ζῶντες καί μετά τόν θάνατο. Ἄλλωστε ἄν δέν ἦταν ἀποδεκτό ἀπό τόν Χριστό, δέν θά μᾶς προέτρεπε νά μνημονεύουμε τούς κεκοιμημένους στήν ἀναίμακτη λατρεία, οὔτε νά κάνουμε τρίτα καί ἔννατα καί τεσσαρακοστά καί ἐτήσια μνημόσυνα, τά ὁποῖα ὅλη ἡ Ἐκκλησία καί ὁ εὐσεβής καί θεοσύλλεκτος λαός της ἀνέκαθεν καί ἀναντιρρήτως τελοῦσε. Ἄν αὐτό τό γεγονός δέν ἦταν σωστό ἀλλά ἦταν χωρίς κέρδος καί ὠφέλεια, κάποιος ἀπό τούς τόσους ἁγίους καί θεοφόρους Πατέρες καί Πατριάρχες, θά φωτιζόταν ἀπό τόν Χριστό νά τό διακόψει, ἀλλά κανείς ἀπό ὅλους αὐτούς ὄχι μόνον δέν τό ἀπεδοκίμασε ἀλλά τό ἐπιβεβαίωσε καί τό ἐπικύρωσε διαρκῶς καί περισσότερο.
ΙΣΤ' Ἄς θυμηθοῦμε ἐπιπλέον μαζί μέ τά προηγούμενα καί μερικά ἄλλα γεγονότα. Ὅλοι γνωρίζουμε τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Διάλογο ἐπίσκοπο Ρώμης, τόν περιβόητο στήν γνώση καί τήν ἁγιότητα γιά τόν ὁποῖο μαρτυρεῖται ὅτι ὅταν λειτουργοῦσε εἶχε οὐράνιους ἀγγέλους συλλειτουργούς. Αὐτός λοιπόν κάποτε περπατώντας στήν πέτρινη ἀγορά πού εἶχε φτιάξει ὁ βασιλεύς Τραϊανός, στάθηκε ἐξεπίτηδες καί ἔκανε παρατεταμένη προσευχή πρός τόν φιλόψυχο Χριστό γιά τήν συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ βασιλέως Τραϊανοῦ! Πάραυτα τοῦ δόθηκε φωνή ἀπό τόν οὐρανό πού ἔλεγε: "Εἰσήκουσα τήν προσευχή σου καί συγχώρησα τόν Τραϊανό, ἀλλά ἐσύ νά μή ξανακάνεις προσευχή ὑπέρ σωτηρίας ἀσεβῶν". Βεβαιώνουν τό συμβάν ὅλη ἡ Δύση καί ἡ Ἀνατολή! Νά λοιπόν καί κάτι μεγαλύτερο ἀπό ἐκεῖνο τῆς Φαλκονίλλας, ἀφοῦ ἐκείνη δέν ἔγινε αἰτία νά πάθει κάποιος κακό, ἐνῶ αὐτός (ὁ Τραϊανός) φόνευσε μέ ὀδυνηρό θάνατο πολλούς μάρτυρες.
ΙΖ' Θαυμαστός εἶσαι, Κύριε, καί θαυμαστά τά ἔργα σου. Δοξάζουμε τήν ἀνέκφραστη φιλανθρωπία σου. Πάντοτε "κλίνεις" πρός φιλανθρωπίαν καί δίδεις στούς δούλους σου ἀφορμές φιλαδελφείας καθώς καί βεβαίας πίστεως καί ἐλπίδας γιά τό πρόσωπό σου. Μᾶς δίδαξες, μέσω τῶν δούλων σου, νά εὐεργετοῦμε ὁ ἕνας τόν ἄλλο καί νά προσφέρουμε, ὄχι στά χαμένα καί ματαίως, ἐξιλαστήριες θυσίες καί προσφορές καί ὕμνους καί ψαλμωδίες καί προσευχές. Εἶσαι, Κύριε, ἀπλανής ὁδηγός καί εὔκολος χορηγός καί ἀνταποδίδεις χίλιες φορές περισσότερα γιά ὅ,τι προσφέρει κάποιος "εἰς δόξαν σου", καί δέν ὑπάρχει σ' ὅλα αὐτά τίποτε χωρίς ὠφέλεια.
ΙΗ' Λοιπόν, ἀδελφοί καί πατέρες, ἄς ἀποδεχθοῦμε ὅλοι τό ὅτι, ὅσα προσφέρονται στόν Θεό μέ πίστη, δίνουν πολλαπλάσια ὠφέλεια καί σ' αὐτόν πού τά προσφέρει καί σ' αὐτούς γιά τούς ὁποίους τά προσφέρει. Εἶναι ἀκριβῶς ὅπως τά ἀρώματα ἤ τό ἅγιο Ἔλαιο, ὅταν κάποιος θέλει νά ἀλείψει ἕναν ἄρρωστο, πρῶτος αὐτός ἀλείφεται καί ἔτσι κατόπιν ἀλείφει καί τόν ἄλλον. Μέ τόν ἴδιο τρόπο ὅποιος ἀγωνίζεται γιά τήν σωτηρία τοῦ ἄλλου, τόν ἑαυτό του πρῶτα ὠφελεῖ καί ὕστερα τοὺς ἄλλους. Γιατί δέν εἶναι ἄδικος ὁ Θεός νά ξεχάσει τά γενόμενα, ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος.
ΙΘ' Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος στόν ὡραιότατο λόγο του γιά τούς κεκοιμημένους, λέει: "Μήν ἀρνῆσαι νά φέρνεις, λάδι καί κεριά καί νά ἀνάβεις στόν τάφο, ἐπικαλούμενος τόν Χριστό. Εἶναι δεκτά ἀπό Αὐτόν καί δίδουν πολύ ἀνταπόδοση. Τό λάδι καί τό κερί εἶναι "ὁλοκαύτωσις". Ἡ Θεία καί ἀναίμακτη Λειτουργία "ἐξιλασμός". Ἡ δέ ἐλεημοσύνη, εἶναι ἀφορμή καί αὔξηση κάθε καλῆς ἀντιδόσεως ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ. Ὅταν κάποιος προσφέρει γιά νεκρούς εἶναι, ὅπως, ὅταν ἔχει κάποιος ἕνα πολύ μικρό νήπιο ἀδύναμο καί χωρίς νά μιλάει καί αὐτό ἀρρωστήσει, καί τότε προσφέρει μέ πίστη στόν ναό κεριά καί θυμίαμα καί λάδι χάριν τοῦ παιδιοῦ, καί τότε αὐτό εἶναι σάν νά τά προσέφερε τό ἴδιο τό νήπιο, ἤ ὅπως γίνεται στήν ὁμολογία τοῦ Βαπτίσματος. Μέ τόν ἴδιο τρόπο καί ὁ νεκρός ἐν Κυρίῳ προσφέρει τά κεριά καί τό λάδι καί ὅσα ἀπό ἄλλους προσφέρονται πρός χάριν του καί ἐπιτυγχάνει διά τῆς πίστεως τόν σκοπό τῆς σωτηρίας.
Ὅλα, οἱ θεοκήρυκες Ἀπόστολοι καί διδάσκαλοι ἱερεῖς καί πνευματέμφοροι Πατέρες, πού ἔφτασαν στήν (ἀνθρωπίνως δυνατή) ἐμπειρία τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ καί "γεύθηκαν" τήν μεγάλη Του δύναμη, ὅλα τά ἐθέσπισαν κινούμενοι ἀπό τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Λειτουργίες, εὐχές καί ψαλμωδίες, κατ' ἔτος στίς ἡμέρες μνήμης τῶν κεκοιμημένων. Μέχρι τώρα, "χάριτι Χριστοῦ" ὅλα αὐτά αὐξάνουν καί προστίθενται σ' ὅλα τά μήκη τῆς γῆς εἰς δόξαν καί αἴνεση τοῦ Κυρίου τῶν Κυρίων καί Βασιλέως τῶν Βασιλευόντων.
Κ' Σ' ὅλα αὐτά μπορεῖ κάποιος νά ἔχει ἀντίθετη γνώμη καί νά πεῖ: "Ἐάν ὅλα τά σχετικά μέ τούς κεκοιμημένους ἔχουν ἔτσι, τότε λοιπόν ὅλοι θά σωθοῦν καί κανένας δέν θά χαθεῖ;" Μπράβο καί μακάρι!! Αὐτό διψᾶ καί θέλει καί ζητάει καί ἐπιδιώκει καί σ' αὐτό χαίρει καί εὐφραίνεται ὁ Πανάγαθος Κύριος, νά μή χαθεῖ κανένας!!! Ἄλλωστε τά βραβεῖα καί τούς στεφάνους δέν τά ἑτοίμασε γιά τούς ἀγγέλους! Οὔτε ἔγινε ἄνθρωπος γιά νά σώσει τίς οὐράνιες ὑπάρξεις. Δέν σαρκώθηκε ἀδιαφθόρως ἀπό τήν Παρθένο καί ἔγινε δυνατός καί ἐγεύθη τῶν παθῶν καί τοῦ θανάτου γιά νά πεῖ στούς ἀγγέλους: "Ἐλᾶτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου κληρονομῆστε τήν Βασιλεία ποὺ ἔχει ἑτοιμάσει γιά σᾶς!!" Ὅλα γιά τόν ἄνθρωπο ἔγιναν καί ἑτοιμάσθηκαν.
Ποιός κάνει γιορτή καί καλεῖ τούς φίλους του καί δέν θέλει νά 'ρθοῦν ὅλοι καί νά ἀπολαύσουν τῶν ἑτοιμασμένων; Γιατί τότε ἑτοίμασε τήν εὐωχία τῆς γιορτῆς; Καί ἄν αὐτό εἶναι φυσικό καί εὐγενής φιλοτιμία γιά μᾶς, πόσο περισσότερο ἰσχύει γι' Αὐτόν πού εἶναι ἐκ φύσεως ἀγαθός καί φιλάνθρωπος, ὁ ὁποῖος μοιράζοντας καί δίνοντας χαίρει περισσότερο ἀπό ὅσο αὐτός πού παίρνει καί ἐξασφαλίζει τήν σωτηρία του.
ΚΑ' Σκέψου καί αὐτό σύ πού ἀμφισβητεῖς τά λεχθέντα! Κάθε ἄνθρωπος πού ἀπόχτησε μιὰ μικρή "ζύμη" ἀρετῆς ἀλλά δέν πρόλαβε νά τήν ὁλοκληρώσει σέ "ψωμί", καί παρ' ὅτι τό θέλησε δέν τό κατόρθωσε, ἤ ἀπό ραθυμία, ἤ ἀπό ἀμέλεια, ἤ ἀπό δειλία, ἤ ἀπό ἀναβολή ἀπ' τήν μιὰ ἡμέρα στήν ἄλλη, καί γιά τόν ὁποῖο (ἄνθρωπο) ἀπρόοπτα ἦρθε ὁ θάνατος, καί αὐτόν δέν θά τόν "ξεχάσει" ὁ δίκαιος Κριτής καί Δεσπότης!!
Ὁ Κύριος θά ξυπνήσει μετά τόν θάνατο ἐκείνου στίς καρδιές τῶν συγγενῶν καί τῶν φίλων του, τήν διάθεση βοήθειας καί θά κατευθύνει (ὁ Κύριος) τήν γνώμη καί θά ἑλκύσει τήν καρδιά καί θά κάμψει τήν ψυχή τους πρός ἀρωγή καί βοήθειά του καί θά ἀναπληρώσουν αὐτοί τά ὑστερήματα αὐτοῦ πού ἔφυγε.
Βέβαια, ἕναν ἄλλον ἄνθρωπο ὁ ὁποῖος ἔζησε πονηρά, ἀναμεμιγμένος σέ κάθε ἁμαρτία καί γεμάτος μέ ὑλικό νοσηρό, πού ἀδιαφόρησε ἀκόμα καί γιά τήν συνείδησή του καί ἦταν παραδομένος στίς ἡδονές κάθε μορφῆς (ψυχικές καί σωματικές) ἱκανοποιώντας ἐγωϊστικά κάθε του ἐπιθυμία χωρίς καθόλου νά φροντίζει γιά τήν ψυχή του, βουλιαγμένος ἐντελῶς στόν ἐγωϊσμό καί πού σ' αὐτή τήν κατάσταση φθάνει νά πεθάνει, σ' αὐτόν κανένας δέν μπορεῖ νά προσφέρει βοήθεια. Οὔτε ἡ γυναίκα του οὔτε τά παιδιά του οὔτε τά ἀδέλφια του ἤ οἱ φίλοι του μποροῦν νά τόν βοηθήσουν ἀφοῦ αὐτός εἶχε καί ἔχει ἐξορίσει ἀπό τήν ζωή του τόν Χριστό.
ΚΒ' Ὅσον ἀφορᾶ, τά δικά μου καί ὅποιου εἶναι φίλος μου, μακάρι, ἄν εἶναι δυνατόν, νά τόν βοηθήσω ὥστε νά μήν ἀφίσει πίσω του ὑστερήματα. Ἄν γίνει καί πεθάνω χωρίς νά ἔχω τελειώσει τήν προσπάθειά μου, μακάρι ὁ πολυεύσπλαγχνος Κύριος νά "κάμψει" τούς συγγενεῖς καί φίλους καί νά "θερμάνει" τίς ψυχές καί τίς καρδιές τους, ὥστε πολύ πρόθυμα νά μέ βοηθήσουν μέ καλά καί θεάρεστα ἔργα καί ἔτσι, ὅ,τι σάν ἀδύναμος ἄνθρωπος δέν πρόλαβα νά κάνω, νά τό ἀναπληρώσουν αὐτοί μετά τόν θάνατό μου. Ναί, Κύριε, θαυμαστέ καί Ἐλεήμων, κανένα ὑστέρημα νά μήν ἔχω, οὔτε μικρό οὔτε μεγάλο, ὅταν θά 'ρθεις Κριτής μας, οὔτε καί κανείς ἄλλος ἀπό αὐτούς πού ἐλπίζουν σέ Σένα.
Ἔτσι ἄλλωστε μᾶς διδάσκει διακηρύσσοντας παντοῦ ὁ κήρυκας τῶν λόγων τοῦ Θεοῦ Χρυσόστομος: " Ἄν δέν πρόλαβες, ὄντας ζωντανός, νά ρυθμίσεις ὅλα τά τῆς ψυχῆς σου, τουλάχιστον στό τέλος τῆς ζωῆς, δῶσε ἐντολή στούς δικούς σου, ὅταν πεθάνεις νά σοῦ ἀποδώσουν τά δικά σου καί νά σέ βοηθήσουν μέ καλά ἔργα, ἐννοῶ ἐλεημοσύνες καί προσφορές. Μέ αὐτά θά καταλλαγεῖς μέ τόν Λυτρωτή, γιατί τοῦ εἶναι καί ἀποδεκτά καί διευκόλυνση. Στήν διαθήκη σου μαζί μέ τά παιδιά καί τούς συγγενεῖς γράψε κληρονόμο καί τόν Χριστό! Νά ἔχει ἡ διαθήκη τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καί νά μή ξεχνάει τούς φτωχούς. Σᾶς βεβαιώνω ἐγώ (ὁ Χρυσόστομος) γιά ὅλα αὐτά. Αὐτό δέν εἶναι προτροπή στό νά μή κάνει κάποιος ὅταν εἶναι ζωντανός ἐλεημοσύνες καί νά περιμένει μετά τόν θάνατο, αὐτό εἶναι ἀπαράδεκτο καί βέβηλο, ξένο ἀπό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά εἶναι ἐπεξήγηση ὅτι, κάθε ἄνθρωπος θεοσεβής καί φιλόχριστος πρέπει νά "καθαρίζει" τόν ἑαυτό του μέ κάθε εἴδους ἀγαθοεργία ἀπέχοντας ἀπό κάθε ἀκαθαρσία, καί ὅτι αὐτό εἶναι πάρα πολύ καλό καί θεάρεστο καί εὐπρόσδεκτο ἀπό τόν Χριστό, ἔργο. Πρέπει νά τηρεῖ κάθε ἄνθρωπος τά ὁλόφωτα προστάγματα τοῦ Θεοῦ, ὥστε φθάνοντας στό τέλος τῆς ζωῆς νά μπορεῖ νά πεῖ στόν Χριστό: "Ἑτοίμη ἡ καρδία μου, ὁ Θεός, ἑτοίμη ἡ καρδία μου" καί νά ὑποδεχθεῖ εὐχαρίστως τούς ἐπισπεύδοντας ἀγγέλους. Αὐτό βέβαια συμβαίνει λίγες φορές καί γιά λίγους, ὅπως λέει ὁ Χριστός:"Ὀλίγοι οἱ σωζόμενοι". Αὐτό βέβαια ἡ τῶν ὅλων Σοφία ὁ Χριστός τό εἶπε μέ θαυμασμό ἀπορίας, γιατί νά εἶναι ὀλίγοι οἱ σωζόμενοι! Λοιπόν συνειδητοποιώντας ὅτι εἶναι πολύ δύσκολο νά βρεθεῖ κάποιος σ' αὐτήν τήν πρώτη ὁμάδα καί κατάσταση, ἐκ τῆς πραγματικότητος, πᾶμε στήν δεύτερη, ἀκολουθώντας τίς ἀποστολικές καί πατερικές διδασκαλίες πού λένε ὅτι: οἱ νεκροί ὠφελοῦνται, ἐξαιτίας τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ, καί αὐξάνεται ἡ ἀγάπη γιά τούς ἀδελφούς καί βεβαιώνεται ἡ ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως καί δυναμώνει ἡ προσευχή πρός τόν Θεό καί γεμίζουν οἱ ναοί προσευχομένους καί διαδίδεται ἡ ἐλεημοσύνη πρός τούς φτωχούς.
ΚΓ'-ΚΔ' Θαύμασε λοιπόν μέ πόσους τρόπους εἶναι ὠφέλιμο καί "ἐπικερδές" τό πράγμα αὐτό καί πόση ὠφέλεια προκύπτει γιά τούς νεκρούς, ἀφοῦ γίνεται ἀφορμή σωτηρίας τῶν καταδικασμένων. Ἄν λοιπόν ἀφαιρέσεις τό ἀποτέλεσμα θά χαθοῦν μαζί του καί αὐτά πού τό προκαλοῦν! Ποιά κατάσταση θά πείσει τούς μικρόψυχους νά ξεσηκωθοῦν καί νά τήν ὑπηρετήσουν, ἄν δέν ἔχουν βεβαιότητα ὅτι θά τούς συγχωρήσει τίς ἁμαρτίες;
Ἄν αὐτά δέν κατανοηθοῦν, θά παύσουν νά ἀφίνουν στούς φτωχούς κληρονομίες. Καί βέβαια θά παύσουν οἱ λειτουργίες γιά τούς νεκρούς, οἱ προσευχές καί οἱ ψαλμωδίες, τά τεσσαρακοστά, τά ἔνατα καί τά τριήμερα μνημόσυνα, τά ὁποῖα βέβαια ὅλα δέν ὡρίσθηκαν ματαίως ἀπό τούς διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας. Ἀλλά νά μή δώσει ὁ Θεός νά ἐπικρατήσουν τέτοιες ἀντιλήψεις ἤ νά παραληφθοῦν ὅλα τά ἀνωτέρω.
ΚΕ' Ἄν τώρα κάποιος σ' ὅλα αὐτά ἀντείπει, γιά τούς φτωχούς καί ξένους, ποὺ δέν ἔχουν αὐτούς ποὺ θά ἀγωνιστοῦν γι' αὐτούς οὔτε μποροῦν νά ἀφίσουν παρακαταθήκη στούς δικούς τους (οἱ φτωχοί) γιά ἐλεημοσύνες ἤ λειτουργίες, ἄν λέω ἀντείπει: Τί θά γίνουν λοιπόν αὐτοί; Μήπως ἐπειδή εἶναι φτωχοί καί δέν ἔχουν ποιός νά τούς νοιαστεῖ καί νά τούς συμπονέσει, θά χάσουν τήν σωτηρία; Καθένας πού ρωτᾶ πρέπει νά ξέρει ὅτι δέν εἶναι ἄδικος ὁ Θεός, ὥστε νά δώσει σέ ὅποιον ἔχει καί ὅποιον δέν ἔχει νά τόν παραβλέψει! Θεός φυλάξοι! Διῶξε ἀμέσως ἀπό μέσα σου τέτοια σκέψη. Ὁ Θεός εἶναι Δίκαιος καί Κύριος ἤ μᾶλλον εἶναι ὁ ἴδιος ἡ δικαιοσύνη ἡ σοφία καί ἡ καλωσύνη καί ἡ μόνη πραγματική Δύναμη. Σάν Δίκαιος λοιπόν θά βρεῖ τρόπο παροχῆς στόν φτωχό. Σάν Σοφός θά ρυθμίσει τήν κάλυψη τῶν ὑστερημάτων. Σάν Δυνατός θά πάρει ἀπό τόν "ἰσχυρό" καί θά ἐνισχύσει τόν φτωχό. Σάν Καλωσύνη θά σώσει τό πλάσμα τῶν χειρῶν του• ἐκτός καί ἄν πρόκειται γιά κάποιον ἀναίσχυντα ἁμαρτάνοντα πού "ἀποπτύει" (φτύνει) τήν πίστη, τοῦ ὁποίου ἡ "ἀριστερή πλάστιγγα" ἔχει βαρύνει πάρα πολύ.
Διδάσκουν οἱ ἅγιοι ἄνδρες, πού φωτίσθηκαν ἀπό τόν Θεό, ὅτι τήν τελευταία στιγμή τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου οἱ πράξεις ἐλέγχονται σάν μέ μιὰ ζυγαριά. Ἄν ὁ δεξιός ζυγός βαρύνει περισσότερο τότε φανερό ὅτι πεθαίνει ὁ ἄνθρωπος στά "χέρια"ἁγίων ἀγγέλων. Ἄν ἰσοζυγήσει, τότε νικᾶ ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά καί ἄν, ὅπως λένε οἱ θεοφόροι Πατέρες, ἡ στάθμη γύρει λίγο πρός τά ἀριστερά, καί τότε τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ θά ἀναπληρώσει τό ἐλλεῖπον καί ἀναγκαῖο.
Νά λοιπόν εἶναι τριῶν βαθμίδων οἱ θεϊκές κρίσεις τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ: ἡ πρώτη εἶναι ἁπλῶς δικαία, ἡ δεύτερη φιλάνθρωπη καί ἡ τρίτη μεγίστη καλωσύνη! Μετά ἀπό αὐτές ἡ τετάρτη ἡ καταδίκη, ὅταν οἱ πράξεις εἶναι ὑπερβολικά βαρύνουσες. Ἀλοίμονο, ἀδελφοί, καί αὐτή εἶναι ὁπωσδήποτε πολύ δίκαιη, ἀφοῦ ἀποφασίζει γιά τούς καταδικασμένους μέ δικαιοσύνη.
ΚΣΤ' Ὑπάρχουν μερικοί πού λένε, ὅτι ὁ μακάριος καί οἰκουμενικός φωστήρας καί διδάσκαλος Βασίλειος λέει:"Μή πλανάσθε δέν ἀπατᾶται ὁ Θεός. Νεκρά ζῶα δέν προσφέρονται σέ θυσία. Ὁ Νόμος λέει νά εἶναι ζωντανό τό ζῶο τῆς θυσίας. Εἶναι δυνατόν νά κάνεις τραπέζι στούς ἀπεσταλμένους τοῦ Βασιλιᾶ τά ἀποφάγια τοῦ τραπεζιοῦ σου; Δέν δέχεται ὅ,τι ἁπλῶς σοῦ περίσσεψε. Σύ μετά τήν κατασπατάληση τῆς ζωῆς σου, προσφέρεις ὅ,τι σοῦ ἀπόμεινε;" τούς ἀπαντᾶμε τά ἑξῆς:
Σωστά ὁ Μέγας Βασίλειος καί γράφει καί διδάσκει, ἀλλά πρόσεξε σέ ποιούς. Στούς πλεονέκτες, στούς ἅρπαγες, στούς ἀπάνθρωπους καί ἄσπλαγχνους, ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Μέγας Βασίλειος ἐπισημαίνει λέγοντας: "Κάνουμε συζήτηση μέ ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν πέτρινη καρδιά" καί συνεχίζει ἀπευθυνόμενος σ' αὐτούς: "Στήν ζωή σου ἐπιδιώκοντας τήν τρυφηλότητα καί ἡδονή οὔτε νά κυττάξεις δέν ἀνεχώσουν τούς φτωχούς. Ὅταν λοιπόν πεθάνεις ποιά ἀνταπόδοση καλοσύνης σοῦ ὀφείλεται; Σέ ἐνοχλοῦσε τοῦ γείτονα τό σπίτι! Ὁ πλεονέκτης δέν σέβεται τόν χρόνο τῆς ζωῆς του οὔτε βάζει ὅρια στίς ἐπιθυμίες ἀλλά αὐτές (οἱ ἐπιθυμίες του) σάν φωτιά πού τρέχει, κατατρῶνε τά πάντα καί τά κάνουν δικά τους, σάν ποτάμι πού κυλάει ξεχειλισμένο καί παρασύρει κάθε ἀντίσταση παίρνοντάς την μαζί του."
Καί ἄλλα πολλά γράφει ὁ ἅγιος τά ὁποῖα τά γνωρίζουν ὅσοι διάβασαν τόν λόγο καί κατανόησαν ὅτι ἀφορᾶ ὅσους, ὄχι ἁπλῶς δέν ἔδωσαν κάτι στούς φτωχούς ἀλλά τούς ἅρπαξαν καί ὅτι αὐτοί (οἱ φτωχοί) εἶχαν.
ΚΖ' Μή μοῦ πεῖ κάποιος, δέν εἶναι δυνατόν νά βρεθεῖ τέτοιος ἄνθρωπος πλουσιώτατος καί ἄσπλαγχνος!! Βρίσκεται καί παραβρίσκεται. Σέ κάθε ἐποχή ὑπάρχουν. Τώρα θέλω νά σᾶς θυμήσω τόν Πέτρο τόν τελώνη πού, στήν ἐποχή τοῦ ἀειμνήστου ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονα, ἔφτασε ἀπό τό ἄκρο τῆς ἐγωϊστικῆς ἀπανθρωπίας εἰς τελεία ἐλεημοσύνη καί ἁγνότητα. Ἀναφέρεται στόν βίο του ὅτι ἀσθένησε καί ἔπεσε σέ ἔκσταση καί εἶδε τήν ζωή του νά τήν "ζυγίζουν" (ὅπως προείπαμε) καί νά βαραίνει ὁ ἀριστερός δίσκος περισσότερο. Καί ἐνῶ βρισκόταν σέ τρόμο ἀπό τό γεγονός, ὁ ἄγγελός του ἔβαλε στήν "ζυγαριά" ἕνα καρβέλι ψωμί, πού ὁ Πέτρος εἶχε πετάξει ἀπάνθρωπα στό κεφάλι ἑνός φτωχοῦ, καί παρά ταῦτα ἀντισταθμίστηκε! Μετά ἀπό τό ὅραμα αὐτό ὁ Πέτρος ἔγινε εὐσεβέστατος καί ἔφτασε σέ μέτρα ἁγιότητας.
ΚΗ' Φαίνεται, ἀναμφίβολα λοιπόν, ἀπ' ὅλα αὐτά γιά ποιούς ὁ ἅγιος Βασίλειος ἔγραψε τόν λόγο. Ἄλλωστε σ΄ ἐκεῖνον τόν καιρό εἶχε συμβεῖ καί μεγάλη πείνα. Οἱ πλούσιοι νικώμενοι ἀπό τήν τσιγκουνιά ἔκρυβαν τόν πλοῦτο, οἱ φτωχοί πέθαιναν ἀπό τήν ἀνάγκη! Ὁ ἅγιος Βασίλειος μέ τά ὠμά καί γοητευτικά, καταπληκτικά του λόγια, "ἄνοιξε" ἄφοβα τίς ἀποθῆκες τῶν πλουσίων. Ἄν δέν μιλοῦσε ἔτσι, οὔτε οἱ φτωχοί θά ζοῦσαν οὔτε οἱ πλούσιοι θά γινόντουσαν ἐλεήμονες. Αὐτός (ὁ ἅγιος Βασίλειος) αὐτά.
ΚΘ' Ἐμεῖς, ἄς προσπαθήσουμε μέ ὅλη μας τήν δύναμη, τήν "φρικτή" καί φοβερή ἡμέρα τῆς δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ νά μή κατηγορηθοῦμε ἀπό τούς οἰκείους μας, ὅτι τούς ξεχάσαμε. Πολύ περισσότερο ὅσοι εἶχαν ἐντολή καί παράκληση γι' αὐτό. Ἐκείνη τήν ἡμέρα θά γνωρίζει ὁ ἕνας τόν ἄλλον, ὄχι ἀπό τό σχῆμα τῆς σωματικῆς παρουσίας ἀλλά ἀπό ἐσωτερική ψυχική ὅραση. Ἄν ἀπορεῖς πῶς θά γίνει, ἄκουσε τόν Χριστό στήν παραβολή τοῦ φτωχοῦ Λαζάρου νά τό λέει καταφάνερα. Σήκωσε, λέει, τά μάτια του ὁ πλούσιος καί γνώρισε τόν φτωχό Λάζαρο πού βρισκόταν στήν ἀγκαλιά τοῦ Ἀβραάμ, ὅπως ἐπίσης ὅτι γνώρισε καί τόν Ἀβραάμ! Μή μοῦ πεῖ κάποιος εἶναι παραβολή καί δέν εἶναι σίγουρο! Οἱ παραβολές τοῦ Χριστοῦ ἀναφέρονται ἀναγωγικά σέ πραγματικά θέματα πού θά ζήσουν οἱ ἀκροατές ὁπωσδήποτε.
Λ' Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέει ὅτι, ὄχι μόνον τούς γνωστούς μας θά δοῦμε ἀλλά καί αὐτούς πού ποτέ δέν εἴχαμε δεῖ μέ τά μάτια μας, καί αὐτούς θά τούς γνωρίσουμε. Οὔτε τόν Ἀβραάμ, οὔτε τόν Ἰσαάκ, οὔτε τόν Ἰακώβ οὔτε τούς παλαιούς πατέρες, οὔτε τούς προφῆτες, οὔτε τούς ἀποστόλους καί μάρτυρες εἴχαμε δεῖ ποτέ, ἀλλά ὅταν θά συναντηθοῦμε μαζί τους σέ κεῖνο τό φοβερό παγκόσμιο πανηγύρι, θά ποῦμε: νά ὁ Ἀβραάμ, νά ὁ Πέτρος καί ὁ Παῦλος, καί οἱ ἀπόστολοι. Νά ὁ Δαβίδ καί Προφῆτες. Νά ὁ πρόδρομος Ἰωάννης καί ὁ Στέφανος ὁ πρωτομάρτυς.
Ὁ ἅγιος Βασίλειος στόν λόγο του γιά τούς πλεονέκτες λέει: "Δέν φοβᾶσαι τήν κρίση τοῦ Θεοῦ; Θά εἶναι γύρω σου καί θά σέ καταγγέλουν ὅσοι ἀδίκησες! Ὅπου καί νά γυρίσει τότε τό βλέμα σου θά ἔχεις ζωντανές εἰκόνες τῶν κακῶν πού ἔκανες. Ἀπό τήν μία ὀρφανά, ἀπό τήν ἄλλη χῆρες. Ἀπό ἐδῶ φτωχοί πού ἐξευτέλισες, ὑπηρέτες σου πού βασάνισες, ἀπό ἐκεῖ γείτονες πού ἐξόργιζες μέ τίς ἀδικίες σου!!
ΛΑ' Ὁ δέ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ μύστης τῆς Δευτέρας τοῦ Χριστοῦ Παρουσίας, λέει: "Τότε τά παιδιά θά κατακρίνουν τούς γονεῖς ὅτι δέν τούς εἶδαν νά κάνουν τά ἔργα τοῦ Χριστοῦ. Θά βλέπουν τότε οἱ ταλαίπωροι τοὺς γνωστούς τους καί ὅταν κάποιος (ἀπό τούς γνωστούς) θά πορεύεται στά δεξιά τοῦ Χριστοῦ, θά θρηνοῦν τόν ἀποχωρισμό καί τήν δική τους κατάσταση". Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος λέει: "Τότε θά δῶ τόν Καισάριο λαμπρόν ἔνδοξο εὐτυχισμένο, ὅπως καί μοῦ φάνηκε ὅταν τόν εἶδα καθ' ὕπνους". Ὁ δέ θεμέλιος τῆς Ἐκκλησίας ὁ περιφανής στά ἔργα καί στά λόγια Ἀθανάσιος, λέει τά ἑξῆς γι' αὐτούς πού πεθαίνουν "ἐν Κυρίῳ": Ὁ Θεός χάρισε ἐπιπλέον στούς σωζομένους καί τήν δυνατότητα (μέχρι νά γίνει ἡ κοινή Ἀνάσταση) νά ὑπάρχουν μαζί καί νά εἶναι εὐτυχεῖς ἀπό τήν συναναστροφή καί ἀπό τήν προσδοκία τῆς σωματικῆς Ἀναστάσεως καί ἀρτιώσεώς τους ὡς ἀνθρώπων καί ἀπό τήν προσδοκία τῶν μελλόντων ἀγαθῶν.
Οἱ ἁμαρτωλοί στεροῦνται μιᾶς τέτοιας παρηγοριᾶς ἀφοῦ οὔτε μεταξύ τους δέν γνωρίζονται. Σ' ἐκεῖνο λοιπόν τό παγκόσμιο θέατρο, καθώς θά εἶναι ἐμφανεῖς οἱ πράξεις ὅλων, θά εἶναι ἐπίσης καί τά πρόσωπα ὅλων γνωστά ἀπ' ὅλους, μέχρις ὅτου γίνει ἡ τελική κρίσις καί πορευθεῖ καθένας στήν κατάσταση πού "ἑτοίμασε" γιά τόν ἑαυτό του. Οἱ δίκαιοι μαζί μέ τόν Χριστό καί μαζί μέ τούς ἀδελφούς τους, οἱ δέ ἁμαρτωλοί στήν κόλαση ὅλοι μαζί ἀλλά ἄγνωστοι μεταξύ τους! Ὅπως εἴπαμε, ἔχουν στερηθεῖ καί ἀπό τήν παρηγοριά τῆς ἀνθρώπινης παρουσίας!
ΛΒ' Πόσο μεγάλη ντροπή θά βιώνουν οἱ κολασμένοι ὄντας καταφανεῖς σέ ὅλους. Θά ζοῦν μεγίστη ντροπή ἐπειδή καί θά γνωρίζουν καί θά γνωρίζονται, ἀφοῦ βεβαίως ντρέπεται κανείς αὐτούς πού τόν γνωρίζουν, ἀνάμεσα σ' ἀγνώστους ὅπως ὅλοι ξέρουμε δέν ὑπάρχει ντροπή. Εἶναι ἀναμφίβολο καί ἀναντίρρητο ὅτι θά εἴμαστε ὅλοι γνώριμοι καί φυσικά στά μάτια τοῦ καθενός θά εἶναι ὁρατές οἱ ἁμαρτίες ὅλων.
ΛΓ' Οὐαί καί ἀλοίμονο λοιπόν σ' ὅσους εἶναι ὅπως καί ἐγώ στήν "ἀριστερή πλευρά" τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ!
Πανευτυχεῖς καί μακάριοι ὅσοι θά τούς πάρει ὁ Χριστός "στά δεξιά" του καί θά ἀκούσουν τήν μακαρία καί εὐλογημένη φωνή "εἴσελθε, δοῦλε, εἰς τήν χαράν τοῦ Κυρίου σου".
Μακάρι νά ἀξιωθοῦμε ΟΛΟΙ νά τήν ἀκούσουμε ὅσοι "φυλάξαμε" τήν πίστη στόν Χριστό.
Μακάρι νά ζήσουμε τά ἀγαθά τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ πού δέν τά ἔχει δεῖ ἀνθρώπινο μάτι καί δέν ἔχει μπορέσει νά τά σκεφτεῖ ἀνθρώπινη καρδιά ποτέ, οὔτε ἔχει ἀκούσει γι' αὐτά ἀνθρώπινο αὐτί.
Ἀμήν. Γένοιτο Δέσποτα Ζωοδότα, μέ τίς πρεσβεῖες τῆς Παναγνῆς Μητέρας Σου καί τῶν ἀΰλων καί σεβασμίων ἀγγέλων καί πάντων τῶν ἁγίων Σου, Χριστέ Λόγε, τῶν εὐαρεστησάντων Σοι ἀπ' αἰῶνος. ΑΜΗΝ.-
Τὶ μποροῦμε νὰ κάνουμε γι' αὐτούς πού πέθαναν;
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός
«Ευλογητός ο Θεός και πατήρ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ο ευλογήσας ημάς εν πάση ευλογία πνευματική εν τοίς επουρανίοις εν Χριστώ», ο «προορίσας ημάς εις υιοθεσίαν δια Ιησού Χριστού εις αυτόν, κατά την ευδοκίαν του θελήματος αυτού, εις έπαινον δόξης της χάριτος αυτού, εν ή εχαρίτωσεν ημάς εν τώ ηγαπημένω» (Εφ. α', 3,5-6), ο αναγεννήσας ημάς και καταστήσας ημάς μέλη του αγιασμένου Σώματός Του, δηλαδή της Εκκλησίας Του.
Ευλογητός ο Θεός δια την Αγίαν Ορθόδοξον Εκκλησίαν, το ευλογημένον σώμα του Χριστού εις το οποίο αγιαζόμαστε και γνωρίζουμε «τό υπερβάλλον μέγεθος της δυνάμεως αυτού εις ημάς τους πιστεύοντας κατά την ενέργειαν του κράτους της ισχύος αυτού» (Εφ. α', 19) και εις το οποίο ζούμε την αγάπη του Θεού με τα Μυστήρια και την ασκητική ζωή. «Ώ, βάθος πλούτου και σοφίας και γνώσεως Θεού! ως ανεξερεύνητα τα κρίματα αυτού και ανεξιχνίαστοι αι οδοί αυτού!» (Ρωμ. ια', 33).
Ευλογητός ο Θεός, διότι Αυτός εφώτισε τον Οικουμενικόν Πατριάρχην κ. Βαρθολομαίον και την περί αυτόν Ιεράν Σύνοδον να ακούσουν την φωνή των ευσεβών Χριστιανών, Κληρικών, Μοναχών και λαϊκών, και να κατατάξουν τον μοναχόν π. Παΐσιον τον Αγιορείτην εις τάς δέλτους των αγίων, εις το Συναξάριον της Εκκλησίας, την αληθινή εκκλησιαστική ιστορία.
Ευλογητός ο Τριαδικός Θεός, διότι ανέδειξε και αναδεικνύει εις την εποχή μας ηγαπημένους αγίους, οι οποίοι διέπρεψαν στην πράξη και την θεωρία, την κάθαρση και τον φωτισμό, τον δοξασμό και την γνώση, και εμεγάλυνε τους φίλους Του, οι οποίοι παρέδωκαν τον εαυτόν τους στην αγάπη Του, και αγιάσθηκαν, ανεδείχθησαν μέλη τίμια του ευλογημένου Σώματός Του, εκλεκτοί φίλοι Του, οι οποίοι έζησαν το μυστήριον της σωτηρίας, ήτοι το μυστήριον της φιλανθρωπίας του Θεού, της ενδόξου κενώσεώς Του, «τής θεολογίας της ασθενείας Του», κατά το άγιον Διονύσιον τον Αρεοπαγίτην, και «τήν θεολογίαν της (θείας) ωραιότητος», κατά τον άγιον Ανδρέα Κρήτης.
Ευλογητός ο Θεός δια την παρουσίαν εις τους καιρούς μας ευλογημένου και εξαγιασμένου Πατρός, του εν αγίοις πατρός ημών Παϊσίου του Αγιορείτου, ο οποίος εμεγάλυνε εις την ζωήν του το όνομα του Τριαδικού Θεού και εμεγαλύνθη υπ Αυτού.
Ορμώμενος καγώ από την αγάπη όλων όσοι τον γνώρισαν και ευεργετήθηκαν από την προσευχή και την καθοδήγησή του, εις το να ανυμνήσω τον εν αγίοις θαυμαστόν πατέρα Παΐσιον, και συγκρατούμενος από την περιωπή του εγκωμιαζομένου Πατρός, συστέλλομαι φόβω και τρόμω, ευρισκόμενος προ του μυστηρίου της κενώσεως και της θεώσεως του ιερού αυτού ανδρός, αλλά και συνεχόμενος συγχρόνως από καρδιακό πόθο. Φόβος και πόθος καταλαμβάνουν την ψυχή μου.
Τί είπω και τί λαλήσω περί του εν αγίοις πατρός ημών Παϊσίου του Αγιορείτου, του πάνυ θαυμαστού και μεγάλου, του κρατίστου ασκητού και ερημίτου;
Οι λίθοι, οι βράχοι και οι πέτρες κεκράξονται περί αυτού. Αληθώς τα όρη και τα σπήλαια, οι πεδιάδες και οι πόλεις, τα Μοναστήρια και τα ασκητήρια, οι Σκήτες και τα ερημητήρια βοούν περί αυτού, και εξυμνούν την θαυμαστήν ασκητικήν πολιτείαν του, την νοερά καρδιακή προσευχή του, τα πυρφόρα δάκρυά του υπέρ των ανθρώπων, την θεόπνευστη και διακριτική διδαχή του, αλλά, κυρίως, το μυστήριον της ευλάλου σιωπής και της νοεράς κραυγής του προς τον Θεόν υπέρ εαυτού και ολοκλήρου της οικουμένης.
Αλλά, κυρίως, κράζουν οι καρδιές των πνευματικών του υιών και θυγατέρων, οι περισσότεροι από τους οποίους εγνώρισαν την μετατροπή των λιθίνων καρδιών τους σε σάρκινες και πνευματικές καρδιές (πρβλ. Β' Κορ. γ', 3), μέσα στις οποίες εγράφη ο πύρινος και φλογερός λόγος του, και έγιναν ιερή «στηλογραφία» (Ψαλμ. ιε'), αλλά και άκουσαν τον ιερό προφητικό λόγο του, ο οποίος έπιπτε και πίπτει στις καρδιές τους «ως δρόσος Αερμών η καταβαίνουσα επί τα όρη Σιών» (Ψαλμ. ρλβ', 3), ως απαλή βροχή και όχι ως καταρρακτώδης υετός, και τις μετέτρεπε σε αγρόν καλλιεργήσιμον προς αγιασμόν και σωτηρίαν. Κράζουν εν χαρά και αγαλλιάσει όσοι γεύθηκαν δι αυτού το μυστήριον της σωτηρίας, δοκίμασαν τον άκρατον οίνον της Χάριτος του Θεού, εμέθυσαν από τον άκρατον οίνον του Πνεύματος.
Οι Επίσκοποι, οι Κληρικοί, οι Μοναχοί, οι Χριστιανοί και τα τίμια μέλη του «πνευματικού Φροντιστηρίου» το οποίο εκείνος καθοδηγούσε πνευματικά, ήγουν η Ηγουμένη και οι αδελφές του Ησυχαστηρίου του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Σουρωτής, όπου και παραμένει το ιερό σκήνωμά του, εγνώρισαν τον εν αγίοις ημών Πατέρα Παΐσιον, τον Αγιορείτην, ο οποίος μετέφερε στις ημέρες μας όχι μόνον την ένδοξη Καππαδοκική παράδοση, αλλά τον βίο και την πολιτεία των Προφητών της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, των οσίων ερημιτών και Πατέρων του Γεροντικού, των Μαρτύρων και Ομολογητών της πίστεως. Εγνώρισαν έναν ζωντανό οργανισμό, ο οποίος τους μετέδωσεν ζωήν κατά Θεόν, τους έδωσε το «ζών δόγμα» της πίστεως. Εκείνος παρέλαβε την πνευματική ζωή από ζωντανό οργανισμό, τον άγιον Αρσένιο τον Καππαδόκη, εθήλασε εξ αυτού το αμώμητο γάλα της αιωνίου ζωής, ετελειώθη κατά Χριστόν και στην συνέχεια ο ίδιος έγινε βίβλος ζωής, πηγή ύδατος ζώντος, ιερός μαστός κατά Χριστόν σε όσους έτρεχαν κοντά του για να ακούσουν «ρήματα ζωής αιωνίου» (Ιω. στ', 68). Όλοι όσοι τον γνώρισαν και ακολούθησαν τις συμβουλές του είναι, κατά τον λόγο του Αποστόλου Παύλου, η επιστολή αυτού «εγγεγραμμένη εν ταίς καρδίαις ημών, γινωσκομένη και αναγινωσκομένη υπό πάντων ανθρώπων» (Β' Κορ. γ', 2).
Συλλαμβάνω τον πόθο και την αγάπη των καρδιών των αναρίθμητων ανθρώπων που ζουν σε όλην την οικουμένην, ανδρών και γυναικών, Κληρικών και λαϊκών, Επισκόπων και μοναχών, Αγιορειτών και κοσμικών, υγιών και ασθενών, οι οποίοι εγνώρισαν τον άγιον Παΐσιον και διαφυλάσσουν στην καρδία τους «λόγον αγαθόν και σωτήριον», ο οποίος εκπορευόταν από τα αγιασμένα χείλη του. Συλλαμβάνω, επίσης, και την ευγνωμοσύνη όλων των ανθρώπων οι οποίοι εδοκίμασαν τις θαυματουργικές επεμβάσεις του, όσο ζούσε και μετά την κοίμησή του, και όσους εθεράπευσε από ασθένειες σωματικές, ψυχικές και δαιμονικές, και τους προσανατόλισε στον δρόμο προς τον αγιασμό.
Ο λόγος μου είναι ασθενικός και αδύναμος να παρουσιάση την δόξα της θεοφιλούς πολιτείας του αγίου Παϊσίου του Σιναΐτου και Αγιορείτου και γενικά του παγκοσμίου αυτού εν Χριστώ ανθρώπου, του αληθούς οικουμενικού διδασκάλου. Άν μπορούσα να σιωπήσω και να αφήσω να εκδηλωθή το ξεχείλισμα των καρδιών όσων τον γνώρισαν πνευματικά, τότε είμαι βέβαιος ότι θα σχηματιζόταν μια ισχυρή κραυγή «ως φωνήν υδάτων πολλών» (Αποκ. ιθ', 6), ως φωνή καταρρακτών εξ ουρανού, που θα αντηχούσε σε όλη την οικουμένη και πέραν της γής, θα σχηματιζόταν ένα ποτάμιον ρεύμα δοξολογίας, ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης προς τον Θεό, «τόν δόντα εξουσίαν τοιαύτην τοίς ανθρώποις» (Ματθ. θ', 8), δηλαδή στους φίλους Του, στα μέλη του ενδόξου Σώματός Του, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και ο εν αγίοις θαυμαστός μοναχός Παΐσιος.
Βεβαίως, ο Χριστός είναι «σωτήρ πάντων ανθρώπων, μάλιστα πιστών» (Α' Τιμ. δ', 10), αλλά στους αγίους κατοικεί ο Ίδιος ο Θεός, και ομιλεί δι αυτών «επί τόπου πεδινού» (Λουκ. στ', 17), ακόμη αποκαλύπτεται δι αυτών «εις όρος υψηλόν» (Μάρκ. θ', 2), αναλόγως με την πνευματική κατάσταση του κάθε φίλου Του. Και από την ζωή του αγίου Παϊσίου ομιλούσε «ο Κύριος Σαβαώθ, ο Κύριος των δυνάμεων» (πρβλ. Ησ. στ') επί «όρους υψηλού» (πρβλ. Μάρκ. θ', 2), από της υψηλής –λόγω καθάρσεως, φωτισμού και θεώσεως– καρδίας του, διότι ο μακάριος Πατήρ, με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, αλλά και με τον δικό του ζήλο, έγινε όρος υψηλόν, θρόνος του Κυρίου της δόξης.
Τί ήταν, λοιπόν, ο άγιος Παΐσιος;
Ευλογήθηκε εκ κοιλίας της μητρός του από μακάριο άνδρα, τον όσιο Πατέρα μας Αρσένιο, τον Καππαδόκη, του οποίου τα ιερά λείψανα φυλάσσονται στο Ιερό Ησυχαστήριο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Σουρωτής, και προσφέρθηκε με τα τίμια και άγια χέρια του στον Θεό από την βρεφική του ηλικία, και επί πλέον έλαβε το όνομα και την χάρη του και από την νεότητά του έστρεψε όλον τον πόθο του προς τον Θεό και έτσι έζησε με αγιότητα, αλλά και με αγιότητα και μαρτύριο εκοιμήθη. Ασκήτευσε στην Κόνιτσα, στο αγιώνυμον Όρος, στο θεοβάδιστον όρος Σινά και πάλιν στο Άγιον Όρος. Έζησε κοινοβιακή, ιδιόρρυθμη, ησυχαστική, ερημική και σκητιωτική ζωή σε όλο το πλάτος και το βάθος αυτών των τρόπων ζωής και ανήλθε σε ύψος θεοπτίας και έτσι έλαβε μεγάλη πείρα, καθοδηγώντας με διακριτικό και απλανή τρόπο όλους, και τους εγγάμους και τους αγάμους, και τους νέους και τους μεσήλικες και τους γέροντες και τους αναρχικούς και τους ευλαβείς στην μοναχική πολιτεία και στην ζωή, σύμφωνα με τις εντολές του Χριστού.
Όπως όλοι διαβεβαιώνουν με γραπτές και προφορικές μαρτυρίες, ήταν φίλος του Χριστού, τέκνον του Θεού, κατοικητήριον ιερό και τίμιο του Παντάνακτος Βασιλέως της δόξης, φίλος και θεατής των αγίων, έχοντας χρισθή από το Άγιον Πνεύμα, έχοντας βιώσει τον σταυρό της ασκήσεως, του μαρτυρίου της συνειδήσεως και της αγάπης, αφιερωμένος ολοκληρωτικά στον Θεό, καθώς και υιός του φωτός και θεοδίδακτος θεατής και εκφραστής των μυστηρίων, βυθισμένος στην ταπείνωση και την μετάνοια, με μεγάλη αγάπη για την άσκηση πέρα από τις ανθρώπινες δυνάμεις, θεατής του κάλλους του Θεού, κρατώντας τα αρώματα του Θείου Πνεύματος μέσα στο εύθραυστο σώμα του και εν ολίγοις ήταν «υπερόπτης των κάτω και παρεπίδημος, εραστής και θεατής των άνω και ερημοπολίτης».
Ο άγιος Παΐσιος αναδείχθηκε ομοιόβαθμος και ισότιμος των παλαιών ασκητών και αγίων στην άσκηση, την ταπείνωση, την υπακοή, την ακτημοσύνη, την ξενιτεία, την ησυχία, την θεοπτία, κοσμούμενος με σπάνιες αρετές και πληρούμενος από την Χάρη και ενέργεια του Παναγίου Πνεύματος, η οποία εκφράσθηκε με τα χαρίσματα της αέναης προσευχής, ιδιαίτερα υπέρ αυτών που πονούν κατ άμφω, δηλαδή και στην ψυχή και στο σώμα, και υπέρ των κεκοιμημένων. Επίσης ήταν κοσμημένος και με τα χαρίσματα της διοράσεως και προοράσεως, των θεραπειών και πάρα πολλών άλλων χαρισμάτων.
Απενέκρωσε τελείως τα πάθη της σαρκός με προσευχές, νηστείες και αγρυπνίες πολλές, είδε τον Χριστό μέσα στην δόξα Του, είδε την Θεοτόκο και τους αγίους, συνομίλησε μαζί τους και γεύθηκε τα δώρα τα οποία του χάρισαν∙ είδε αγγέλους και τον φύλακά του άγγελο και δέχθηκε από αυτούς φιλάνθρωπη διακονία, επειδή αυτοί (οι άγγελοι) είναι πνεύματα που διακονούν τους ανθρώπους με σκοπό την σωτηρία τους∙ γνώρισε τα έσχατα από αυτήν την ζωή, είχε εμπειρία της εις τους ουρανούς Εκκλησίας με το μεταμορφωμένο σώμα του, ακόμα από την κοίμησή του, η οποία είναι συγχρόνως μαρτυρική και οσιακή, μακάρια, πράγματι, τελείωση.
Ασκούσε, αν και μοναχός, έμμεση ποιμαντική διακονία, με πλήρη σεβασμό προς τον ιερό θεσμό της Εκκλησίας, απαλλάσσοντας τους ασθενείς από τις δαιμονικές επιδράσεις που ενεργούν στους λογισμούς, στις επιθυμίες και στα σώματά τους, καθιστώντας ευθείς τους δρόμους διέλευσης του Κυρίου στις καρδιές των ανθρώπων, επιτελώντας κάθε είδους ιάσεις και διδάσκοντας τα μυστήρια του Πνεύματος σε αυτούς που επιθυμούν να μετάσχουν σε αυτά. Ο θεοδίδακτος λόγος του οσίου αυτού ασκητού, ο οποίος έχει εκδοθή σε έξι τόμους από το Ιερό Ησυχαστήριο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Σουρωτή, είναι μνημείο ανθρώπου που μεταμορφώθηκε από το άκτιστο θείο Φώς.
Ανεχώρησε, πράγματι, ο άγιος αυτός μοναχός από την βιολογική και φυσική του οικογένεια, αποκτώντας σε βάθος το χάρισμα της ξενιτείας, και εισήλθε στην οικογένεια του Αδάμ, αφού βίωσε τον πόνο όλης της ανθρωπότητας, άκουσε τους στεναγμούς αυτών που ζουν μετά τον θάνατο και πληροφορήθηκε, κατά τον άγιο Μακάριο τον Αιγύπτιο, «εν αισθήσει και πληροφορία».
Τί είπω και τί λαλήσω περί του αγίου αυτού μοναχού; Ο λόγος είναι αδύνατος μπροστά στο μεγαλείο της ζωής του. Τί ήταν, λοιπόν, ο άγιος Παΐσιος, ο άγνωστος στους πολλούς, που βλέπουν εντελώς επιφανειακά και εξωτερικά;
Αποκαλυπτικός είναι ένας δικός του λόγος, τον οποίον απεκάλυψε στις μοναχές του Ιερού Ησυχαστηρίου του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Σουρωτής, που δείχνει το μεγαλείο της ζωής του:
«Όταν ήμουν στα Κατουνάκια, στο Κελλί του Υπατίου, ένα απόγευμα, αφού έκανα τον Εσπερινό με κομποσχοίνι, ήπια ένα τσάϊ και συνέχισα. Έκανα το Απόδειπνο και τους Χαιρετισμούς με κομποσχοίνι, και ύστερα έλεγα την ευχή. Όσο την έλεγα, τόσο έφευγε η κούραση και αισθανόμουν ξεκούραστος. Ένιωθα μέσα μου μια χαρά, που δεν μου έκανε καρδιά να κοιμηθώ∙ έλεγα συνέχεια την ευχή. Γύρω στις έντεκα την νύχτα γέμισε ξαφνικά το κελλί με ένα φως γλυκό, ουράνιο. Ήταν πολύ δυνατό, αλλά δεν σε θάμπωνε. Κατάλαβα όμως ότι και τα μάτια μου "δυνάμωσαν", για να μπορώ να αντέξω αυτήν την λάμψη. Όσο ήμουν σε αυτήν την κατάσταση, μέσα στο θείο εκείνο φώς, ήμουν σ έναν άλλον κόσμο, πνευματικό. Αισθανόμουν μια ανέκφραστη αγαλλίαση, και το σώμα μου ανάλαφρο είχε χαθή το βάρος του σώματος. Ένιωθα την Χάρη του Θεού, τον θείο φωτισμό. Θεία νοήματα περνούσαν γρήγορα από τον νού μου σaν ερωταποκρίσεις. Δεν είχα προβλήματα, ούτε θέματα να ρωτήσω, όμως ρωτούσα και είχα συγχρόνως και την απάντηση. Ήταν ανθρώπινα λόγια οι απαντήσεις, είχαν όμως και θεολογία, αφού ήταν θείες απαντήσεις. Και ήταν τόσο πολλά όλα αυτά, ώστε, αν τα έγραφε κανείς, θα γραφόταν άλλος ένας Ευεργετινός.
Αυτό κράτησε όλη την νύχτα, μέχρι τις εννιά το πρωΐ. Όταν πιά χάθηκε εκείνο το φώς, όλα μου φαίνονταν σκοτεινά. Βγήκα έξω και ήταν σaν νύχτα. "Τί ώρα είναι; Δεν έφεξε ακόμη;", ρώτησα έναν μοναχό που περνούσε από εκεί. Εκείνος με κοίταξε και μου απάντησε με απορία: "Τί είπες, πάτερ Παΐσιε;". "Τί είπα;", αναρωτήθηκα και μπήκα μέσα. Κοιτάζω το ρολόι και τότε συνειδητοποίησα τί είχε συμβή. Η ώρα ήταν εννιά το πρωΐ, ο ήλιος ήταν ψηλά, κι εμένα μου φαινόταν σaν νύχτα! Ο ήλιος δηλαδή μου φαινόταν ότι ίσα ίσα φώτιζε σaν να είχε γίνει έκλειψη ηλίου. Ήμουν σaν έναν που πετιέται απότομα από το δυνατό φώς στο σκοτάδι τόσο μεγάλη ήταν η διαφορά! Μετά από εκείνη την θεϊκή κατάσταση βρέθηκα στην άλλη, την φυσική, την ανθρώπινη, και ξεκίνησα να κάνω όπως κάθε μέρα το πρόγραμμά μου. Έκανα λίγο εργόχειρο, έκανα την Ακολουθία των Ωρών με κομποσχοίνι, μετά την Ενάτη ώρα έβρεξα λίγο παξιμάδι για να φάω, αλλά ένιωθα σaν ζώο που πότε ξύνεται, πότε βόσκει, πότε χαζεύει και έλεγα μέσα μου: "Για δές με τί ασχολούμαι! Τόσα χρόνια έτσι τα πέρασα;". Μέχρι το απόγευμα είχα τέτοια αγαλλίαση, που δεν ένιωθα την ανάγκη να ξεκουραστώ. Τόσο δυνατή ήταν η κατάσταση αυτή. Όλη εκείνη την ημέρα έβλεπα θαμπά ίσα ίσα που μπορούσα να κάνω την δουλειά μου. Και ήταν καλοκαίρι ο ήλιος έλαμπε. Την άλλη μέρα άρχισα να βλέπω τα πράγματα φυσιολογικά. Έκανα το ίδιο τυπικό, αλλά δεν ένιωθα πιά έτσι, σaν ζώο».
Αυτός ήταν ο άγιος Παΐσιος. Από αυτόν τον θείο δοξασμό προέρχονταν οι θεολογικές διδασκαλίες του, ο προφητικός παρακλητικός λόγος του, κατά τον λόγο του Θεού «παρακαλείτε, παρακαλείτε τον λαόν μου» (Ησ. μ', 1), το προορατικό και διορατικό του χάρισμα, οι θαυματουργικές επεμβάσεις του, το φωταυγές πρόσωπό του, η ιλαρότητα της καρδιάς του, η νοερά ησυχία του πνεύματός του, ο διαυγής και αφάνταστος νούς του, η ακένωτη κενωτική αγάπη του, η μαρτυρική διάθεσή του, η αέναη δοξολογία του, η κατά Θεόν πολιτεία του.
Άγιε Παΐσιε, τώρα που ζής εις την Βασιλεία του Θεού, διαρκώς εις το άπλετο και επέραστο Φως της θείας Δόξης του Τριαδικού Θεού, εις την Εκκλησία των Πρωτοτόκων εν ουρανοίς, εις την άκτιστη αυτήν Πόλη και Μητρόπολη, εις την οποία, κατά την ιερά Αποκάλυψη, δεν υπάρχει Ναός, διότι «ο Κύριος ο Θεός ο παντοκράτωρ ναός αυτής εστι, και το αρνίον. και η πόλις ου χρείαν έχει του ηλίου ουδέ της σελήνης ίνα φαίνωσιν αυτή η γάρ δόξα του Θεού εφώτισεν (καί φωτίζει) αυτήν, και ο λύχνος αυτής το αρνίον... και οι πυλώνες αυτής ου μη κλεισθώσιν ημέρας νύξ γάρ ουκ έσται εκεί» (Απ. κα', 22-25), βλέψον ιλέω όμματί σου προς τον ευλογημένον λαό του Κυρίου, που βρίσκεται στον βίο αυτό με τις διαρκείς εναλλαγές του κτιστού φωτός του ηλίου και του σκότους της νυκτός, με τα θηρία που εξέρχονται από τις μάνδρες αυτών κατά την διάρκεια της νοητής νυκτός, με τις μεθοδείες του διαβόλου, ο οποίος «ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α' Πέτρ. ε', 8), με τον πόνο από την φθαρτότητα, την παθητότητα και την θνητότητα, με τα προβλήματα και τις δυσκολίες, και πρέσβευε στον αγαπήσαντά σε Θεό και ηγαπημένον σφόδρα υπό σού υπέρ όλων ημών με την παρρησία που απέκτησες εις τον Θεόν, ήγουν πρέσβευε υπέρ Κληρικών, μοναχών και λαϊκών, υπέρ αποκαστάσεως του σύμπαντος κόσμου, υπέρ ευσταθείας των αγίων του Θεού Εκκλησιών.
Άρχισα, ευλογημένοι εορταστές όπου γής και φίλοι του φίλου του Θεού, άρχισα τις σκέψεις μου με τον αποστολικό λόγο: «Ευλογητός ο Θεός και Πατήρ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ο ευλογήσας ημάς εν πάση ευλογία πνευματική εν τοίς επουρανίοις εν Χριστώ», «ο προορίσας ημάς εις υιοθεσίαν δια Ιησού Χριστού εις αυτόν, κατά την ευδοκίαν του θελήματος αυτού, εις έπαινον δόξης της Χάριτος αυτού εν ή εχαρίτωσεν ημάς εν τώ ηγαπημένω» (Εφ. α', 3,5-6). Και θέλω να περατώσω τον λόγο με την ευχαριστήρια αποστροφή.
Ευχαριστούμε τον ουράνιο Πατέρα που μας εχαρίτωσε με τον ηγαπημένο Υιόν Του. Ευχαριστούμε τον ηγαπημένο Υιόν του Θεού, γιατί μας εχάρισε τον άγιο Παΐσιο, τον δικό Του και δικό μας ηγαπημένο άγιο. Γι αυτό προσευχόμαστε: Άγιε ένδοξε Παΐσιε, πρέσβευε υπέρ ημών των δεομένων σου εκτενώς και καρδιακώς.
Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου
